Güneydoğu ekonomisine büyük darbe

Radikal İslamcı Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) militanlarının Irak’ta giderek güç kazanması Türk ekonomisini olumsuz etkiliyor. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi, 13 Haziran’da yaptığı “Irak’taki gelişmeler ihracatımızı olumsuz etkilemez” demişti ancak birçok sanayici ve işadamları Bakanın bu görüşüne katılmıyor.  

Örneğin Türkiye'nin Güneydoğusundan Irak’a yapılan ihracat ciddi anlamda düşmüş durumda. Bazı ihracatçılar yeni pazarlar arıyor. Bazıları ise Irak’a ulaşmak için yeni yollar deniyor.

Al Jazeera Türk’ten Mahmut Bozarslan’ın haberine göre, IŞİD’in Irak’taki bazı yerleri ele geçirmesi Türkiye'nin güneydoğusunda ekonomik dengeleri de değiştirdi. Türkiye’den giden kamyonlar Kürt bölgesinden öteye geçemiyor. Bu durumun ilk etkilediği yerlerin başında Mardin geliyor.

Mardin Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Nasır Duyan, sahibi olduğu un fabrikasından daha önce günde en az 10 kamyonun fabrikadan hareket ettiğini anlatıyor. Irak'ta son dönemde yaşanan gelişmelerden sonra ise günde üç kamyona kadar düştüklerini söylüyor.

Türkiye’nin Irak’la ticaret yapan en yakın Organize Sanayi Bölgesi Mardin’de bulunuyor. Bölgede çoğu gıda sektöründe faaliyet gösteren 152 fabrika var. Irak’a yıllık 1 milyar dolara yakın ihracat yapılıyor. Geçen yıl bu zamanlar yoğun bir şekilde çalışan bölgede, şimdi derin bir sessizlik hakim.

"Yüzde 75 düşüş var"

Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Nasır Duyan’a göre, bölgede üretim yüzde 75 oranında düştü. Bölgede yaşanan durgunluğa rağmen en çok gıda sektörünün çalıştığını söyleyen Duyan, şöyle diyor:

“Gıda, diğer sektörlerden biraz daha avantajlı çünkü gıda olmazsa olmazdır. Her halükarda temel ihtiyaç maddesi. Ama gelinen noktada ciddi anlamda bir sıkıntı var. Fabrikaların kapasitesi neredeyse yüzde 30’lara kadar düştü. Geçen sene bu dönemde fabrikalar yüzde 80-90’lara varan kapasitelerle çalışıyorlardı. Ciddi anlamda sıkıntı ve tedirginlik var. Uzun süreli devam ederse hem ilimiz, hem bölgemiz, hem ülkemiz için ciddi bir sıkıntı olur”

Kısa vadeli tedbirler aldıklarına dikkat çeken Duyan, “Bu dönemlerde yüklü miktarda buğday alırdık, almadık. Giderleri düşürdük, özellikle elektriğin ucuz olduğu saatlerde çalışıyoruz, bir nebze olsun tasarruf etmeye çalışıyoruz. Önceden ürün teslim edildikten sonra para alıyorduk şimdi para geldikten sonra malı gönderiyoruz. Uzun vadeli tedbir olarak başka pazara yönelmemiz gerekiyor" diyor.

"İç piyasaya döndük"

Ebru Atlıbatur da, bir kozmetik firmasının fabrika müdürü. Merkezi Almanya’da bulunan firma Ortadoğu ülkelerine ihracat yapabilmek için Mardin’de fabrika kurdu. Fabrika inşaatı sürerken Suriye’deki iç savaş başladı. Fabrika sahipleri bu kez yönünü Irak’a çevirdi. Firma tam ihracata başlayacakken bu kez Irak'taki durum karıştı. Yine de Ortadoğu’ya ihracat planlarından vazgeçmediklerini anlatan Atlıbatur, “Savaş yüzünden Ortadoğu’ya açılamadık, iç piyasaya döndük. Hâlâ ümidimiz var. Ümidimiz savaşın bitmesi ülkelerin eski refah düzeyine ulaşması” şeklinde konuştu.

İnşaat malzemeleri üreten firmanın genel müdürlüğünü yapan Metin Köle ise, IŞİD saldırılarının asıl etkisinin bayramdan sonra ortaya çıkacağı görüşünde. Köle, “Her yıl Ramazan’da kapasite yüzde 60 -70’lere düşer ama bu sene biraz daha fazla. Bu Ramazan’a mı bağlı, yoksa IŞİD saldırılarına mı, bayramdan sonra ortaya çıkacak." diyor.

Avrupa'ya ihracat yapan da etkilendi

Mardin OSB’yi şu anda ayakta tutan en önemli sektör tekstil. Nedeni ise Irak’a ihracat yapmamaları. Tekstil firmaları ürünlerini Avrupa ülkelerine satmalarına rağmen, Irak’taki gelişmelerden etkilendi.

Teksil fabrikası sahibi İbrahim Batuk, müşterilerinin korkudan Mardin’e gelemediklerini ifade ederek, “Onlar gelmeyince biz gidip sipariş alıyoruz. Eskiden çok hızlı sirkülasyon oluyordu. Şimdi biz gidiyoruz, bu hem zaman kaybı, hem maliyet kaybı. Yüzde 20-30 arası kaybımız oluyor” şeklinde konuştu.

Rota; Basra ve İran

Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri Başkanı Abdulkadir Çıkmaz’a göre, Irak’taki gelişmeler nedeniyle, bölge genelinde ihracatta yüzde 30’luk bir düşüş var. Çıkmaz, Irak’ın güneyine ulaşmak için alternatif yollara başvurduklarını söylüyor: “Basra’dan gitmeye çalışıyoruz ve hatta gidiyoruz. Konteynerlar ile gidiyoruz. Şimdi üçüncü güzergah olarak İran’dan girip çıkma şekliyle bir çalışma yapılıyor. İran ile Sanayi Bakanlığı arasında çalışmalar yapılıyor. Çok fazla sürmeden yüzde 30’luk düşüşü asgariye indirmeye çalışıyoruz”

Habur yüzde 18 azaldı

Irak’a açılan tek ticaret kapısı habur. Habur Sınır Kapısı'nı yakından takip eden isimlerden Şırnak’ın Cizre İlçesi Ticaret Odası Başkanı Süleyman Çağlayan, Irak’taki gerginlikten önce günde yaklaşık 2 bin 300 aracın geçtiğini söyledi. Bu araçlardan 500’e yakının akaryakıt taşıdığına dikkat çeken Çağlayan, şunları söyledi:

“İhracat için giden araç sayısı 1800 civarındaydı. Ancak bugünlerde bu rakam 800’lere kadar düştü. Bunların çoğu daha önce taahhüt ettikleri malları götürüyor. Yani yeni sipariş götüren çok az. Habur’dan Haziran ayında yapılan ihracat yüzde 18 azaldı. Temmuz ayında daha da azalmasını bekliyoruz”