İşte felaketin belgesi

18 işçinin mahsur kaldığı maden ocağını işleten Has Şekerler Şirketi’nin en son üç buçuk ay önce denetlendiği, şirkete mevzuata aykırı 8 durum için 8 bin 960 lira para cezasının kesildiği öğrenildi. Ocağın kontrol sondajının da yapılmadığı tespit edildi.

Karaman Ermenek’teki Has Şekerler Şirketi’ne ait maden ocağında 18 işçinin mahsur kalmasına neden olan ihmaller zincirinin, son teftiş raporunda da yer aldığı ilk kez ortaya çıktı. Raporda, son kez 19, 20 Haziran 2014’te denetlenen ocağın genelindeki bacalarda yapılan ilerleme ve hazırlık çalışmalarında, kontrol sondajlarının yapılmadığının tespit edildiği, mevzuata göre yeraltı suyunun tehlikeye neden olacağı ocaklarda çalışmakta olan yerler yakınında 25 metreden az olmamak üzere kontrol sondajı yapılması gerektiği belirtildi. Raporda şirkete ait madenin madenin, 19, 20 Haziran 2014, 13, 14 - 19 Şubat 2014, 4, 10 Ekim 2013, 17 Nisan 2013 tarihlerinde denetlendiği belirtildi. Her teftişte mevzuata aykırılıkların tespit edildiği anlaşılan raporda, rapora yazılmayan mevzuata aykırılıkların ise teftiş esnasında gidertildiği belirtilmekle yetinildi.

Yemekler yer üstünde

Ocakta 19, 20 Haziran 2014’te yapılan son teftiş itibariyle, 210 erkek, 1 kadın çalışan bulunduğu belirtilen raporda, işyerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi istihdam edildiği kaydedildi. Ocaktan günlük 150-200 ton kömür çıkarıldığı ifade edilen raporda, ocakta merkezi izleme sistemi, işyerinde kurtarma istasyonu bulunduğu kaydedildi. Ocakta üç vardiya halinde çalışma yapıldığı belirtilen raporda, yemek arasının 30 dakika olduğu, çalışanların yemeklerini yer üstünde bulunan yemekhanelerde yediği anlatıldı. Vardiya değişimlerinin yerüstünde yapıldığı kaydedilen raporda, çalışanların mesleki eğitimlerinin de olduğu belirtildi.

12 maddede noksan husus

Raporda, son teftişte iş sağlığı ve güvenliği yönünden 12 maddenin noksan husus olarak tespit edildiği, teftiş esnasında 4 maddesinin giderildiği, mevzuata aykırı 8 aykırılık için ise 8 bin 960 liralık idari para cezası kesildiği ifade edildi. Raporda, 18 işçinin ocakta mahsur kalmasına neden olan su basmasıyla ilgili de çok çarpıcı bir değerlendirmeye yer verildi. Son teftişte ocak genelinde bacalarda yapılan ilerleme ve hazırlık çalışmalarında kontrol sondajları yapılmadığı hususunun tespit edildiği kaydedilen raporda, mevzuata göre yeraltı suyunun tehlikeye neden olacağı ocaklarda çalışmakta olan yerler yakınında 25 metreden az olmamak üzere kontrol sondajı yapılması gerektiği belirtildi.

10 başlıkta ihmaller zinciri

Ermenek’te, 18 madencinin yerin 375 metre altında kalmasına yol açan su baskının ardından ortaya atılan iddialar, faciaya yol açan ihmallerin birbirini izlediğini ve sistem sorunu oluşturduğunu gözler önüne serdi.

Aynı facialar yine yaşanır

TMMOB’un madendeki tespitleriyle ilgili açıklaması, ihmaller zincirinin birden fazla boyutunu ortaya koyuyor:

- Olayın meydana geldiği ocakta, özel sektör tarafından rodövans yöntemiyle üretim yapılmaktadır.

- Aynı havzada farklı firmaların, planlama ve üretimi birbirlerinden bağımsız, habersiz şekilde yerine getirilmesi politikası sürdükçe Soma‘da, Elbistan‘da ve son olarak Ermenek‘te yaşanan facialar gelecekte de yaşanabilecektir.

TEMA’nın geçen yıl ki raporuna göre bölgenin hemen yanıbaşındaki Karapınar’da, yeraltı su seviyesi 20 metre, kömür seviyesi 138 metre olarak tespit edildi. Buna göre, madenlerde su baskınının kaçınılmaz olduğuna işaret edildi.

2012’de hem kazanın olduğu madende, hem de bölgedeki bazı madenlerde su baskını oldu. Buna karşılık, sondaj planı dahil hiçbir önlem alınmadı.
Bu kazadan sonra bazı işçiler, can güvenliği olmadığı için madencilik yapmayı bıraktı. Bir işçi, noterden ihtarname göndererek, gerekli önlemlerin olmadığını bile bildirdi.

Yeraltı sularının yoğun olduğu bölgelerdeki madencilik faaliyetlerinin yapılabilmesi için zorunlu olan 25 metrelik risk sondajı hem kazanın olduğu madende, hem de bölgedeki birçok madende yapılmadı. Buna rağmen çalışma ruhsatı verildi.

Su riskine rağmen ocakta su baskınlarına karşı “emniyet topuğu” denilen güvenli bölge bile oluşturulmadı.

Yetersiz düzenleme

Haziran’da, kazanın olduğu madende yapılan denetimde eksiklikler saptandı. Sondaj kontrolünün yapılmadığı saptanan eksiklerden biriydi.
Sadece Ermenek’te değil, tüm madenlerde, eksiklerin tespit edilmesinden sonra bunların giderilmesi yerine “duvar önlemi” alınması yöntemi izlendi.
Maden işletmesi, Soma faciasından sonra çıkartılan düzenlemenin getirdiği ek mali yükü gerekçe göstererek, Türkiye’nin dört bir yanındaki maden işletmecileri gibi işletmeyi kapattı. Enerji Bakanlığı’nın düzenleme sözünden sonra, maden yeniden işletmeye açıldı. Ek mali yükü işçiden çıkartmak için işverenler, madencilere şartlar öne sürdü. Mesai saati 6’ya indirilen madencilerin yemek saatleri yarım saate indi, tuvalet molaları kaldırıldı, yemeklerini madende yemeleri istendi.

Maden Mühendisleri Odası, 2003’te Ermenek’te meydana gelen 10 madencinin öldüğü grizu patlamasının ardından yayınladığı raporda, işletmenin rödovans ile özel firmaya verildiğini, özel firmanın düşük ücretle, sendikasız personel çalıştırdığını, 350 metre derinde yapılan kömür üretiminin son derece riskli olduğunu bildirdi. Ama değişen olmadı.

Milliyet