Türkiye’de intihal iddiaları ile gündeme gelen yapımlar hangileri?

Dizi ve filmlerdeki intihal iddiaları son olarak 'Atiye' ile yeniden gündemde... Buket Uzuner, dizideki karakterlerin Toprak romanındaki karakterlerden uyarlandığını dile getirdi. Netflix ile diziye ilham veren Dünyanın Uyanışı adlı eserin yazarı Şengül Boybaş, bu iddialar karşısında sessiz kalmayı tercih etti. Biz de 'Atiye' tartışmalarından yola çıktık, son yıllarda intihal iddiaları ile gündeme gelen yapımları derledik ve intihal konusunun yasalarda nasıl yer aldığını avukat Gizemsu Kiracı ile konuştuk...

ATİYE

İntihal meselesi Netflix'in ikinci Türk dizisi ‘Atiye’ ile yeniden gündeme geldi. Türk edebiyatının önemli yazarlarından Buket Uzuner, dizinin kendi kitabından uyarlandığını iddia etti. Uzuner, ‘Atiye’ dizisinin, ‘Uyumsuz Defne Kaman'ın Maceraları' dörtlemesinden 2015 yılında çıkan ‘Toprak‘ romanı karakterlerinden uyarlandığını belirtti ve dizinin yapımcısı OG şirketine dava açtığını belirtti. Bu iddiaları sozcu.com.tr olarak hem Netflix tarafına, hem de diziye ilham veren Dünyanın Uyanışı eserinin yazarı Şengül Boybaş'a sorduk, ancak dönüş alamadık. İntihal ile ilgili son kararı yargı verecek.

HAKAN: MUHAFIZ

Netflix’in ilk dizisi Hakan: Muhafız da çalıntı senaryo haberleri ile bir dönem gündeme geldi. Senarist Adem Bıyık, dizinin senaryosunun kendisine ait olduğunu öne sürerek, yapım şirketi 03’e dava açmıştı. Bıyık, hak sahibi olduğu “Kerem İstanbul’un Oğlu” senaryosundan Hakan: Muhafız’ın çekildiğini iddia ediyor. Hakan: Muhafız ile ilgili açılan dava hâlâ sürüyor.

TUTUNAMAYANLAR

Geçtiğimiz sezon yayına giren ve TRT’de yayınlanan Tutunamayanlar dizisi için de intihal iddiaları konuşuldu. Bu kez iddianın sahibi ünlü oyuncu Fadik Sevin Atasoy’du… Atasoy, dizinin kendisinin yazıp, oynadığı “Muse-Bir Esin Perisi Davası” oyunu ile büyük benzerlikler gösterdiğini söyledi. Atasoy, dizinin bu benzerlikleri kullanmaya devam etmesi halinde dava açacağını belirtmişti.

Fİ

Fi, hem edebiyat arenasında hem de dijital dizi olarak en çok konuşulan eserlerden birisi oldu. Türkiye’de ilk yayınlanan ve beğeni toplayan dijital yapımlardan olan Fi ile kitabın yazarı Azra Kohen arasındaki tartışmalar bitmek bilmedi. Ancak madalyonun öteki yüzünde de başka bir tartışma yürüyordu. Başak Sayan kendisinin yazdığı Bağlanma Korkusu kitabından Kohen’in intihal yaptığını öne sürmüştü. Sayan, bu konuyla ilgili dava da açmış, ancak dava takipsizlikle sonuçlanmıştı. puhutv’de yayınlanan Fi dizisi ise Kohen’in itirazları sonucu sadece 2 sezon sürmüştü.

46 YOK OLAN

Star’ın ardından Netflix’te de yayına giren 46 Yok Olan dizisi de çalıntı senaryo iddiaları ile gündeme geldi. İddanın sahibi Op. Dr. Süleyman Barış Kartal’dı. Başarılı hekim “Zamanın Muhafızı” isimli 2015 yılında yayınlanan kitabının dizide birebir alıntılandığını, kendisinden hiçbir şekilde izin alınmadığını söyledi ve dava açtı. Erdal Beşikçioğlu’nun başrolünü üstlendiği dizi ile ilgili hazırlanan bilirkişi raporunda, “Eser sahibi olarak tanıtılma hakkı ihlal edilmiş olacağından maddi ve manevi tazminat talebinde haklı olduğu” belirtildi.

BERLİN KAPLANI

Ata Demirer'in senaryosunu yazdığı Berlin Kaplanı, son yıllardaki en büyük çalıntı iddialarına konu olan yapımdı. Film, Ata Demirer ile efsane arabeskçi Ferdi Tayfur'u karşı karşıya getirdi. Ferdi Tayfur, kendi yazıp noterde onaylattığı ‘Lambalı Saz’ senaryosunun biraz değiştirilerek Berlin Kaplanı filminin senaryosuna dönüştürüldüğünü öne sürmüştü. Oyuncu Yavuz Seçkin de Ata Demirer’i kendi projesini çalmakla itham etmişti. Seçkin, adını “Borak-Kreuzberg Kaplanı” koyduğu filmiyle, Ata Demir'in ‘Berlin Kaplanı' film projesi arasındaki isim benzerliğine dikkat çekmiş ve Demirer'e tepki göstermişti.

GÜNEŞİ GÖRDÜM

Yazar Ayhan Özcimbit, Mahsun Kırmızıgül’ün sevilen filmi Güneşi Gördüm filminin kendisine ait olan “Çalınan Hayatlar – Mülteci” romanından çalıntı olduğunu öne sürmüştü. 2009’da vizyona giren film için açılan dava 2,5 yıl sürmüştü. Bilirkişi raporunda kitap ile film arasında benzerlik bulunmadığına vurgu yapılmış, dava Kırmızıgül lehine sonuçlanmıştı.

ÇARPIŞMA

Başrollerinde Kıvanç Tatlıtuğ ve Elçin Sangu’nun buluştuğu Ay Yapım imzalı Çarpışma dizisi ile ilgili de çeşitli iddialar ortaya atılmıştı. Bundan iki yıl önce seyirci ile buluşan diziye dair açıklama yapan Aysun Erkul, dizinin Penny Vincenzi tarafından kaleme alınan “Kader Kazası” isimli kitaptan intihal edildiğini öne sürmüştü. Diziyle ilgili herhangi bir dava açılmamıştı.

SILA

Cansu Dere’nin ve Mehmet Akif Alakurt’un başrollerini paylaştığı, 2006-2008 yılları arasında ATV’de yayınlanan Sıla dizisinin intihal olduğu ortaya çıkmıştı. Yazar Dürsaliye Şahan, Hikaye Hırsızı kitabındaki Güvercin öyküsünden intihal yapıldığını belirterek, İstanbul 1.Fikri Sınaî Haklar Mahkemesi'ne başvurmuştu. Mahkeme Most Yapım'ın ve dizinin yönetmenin Gül Oğuz'un intihal yaptığına karar vermiş ve Şahan'a maddi-manevi tazminat ödenmesini kararlaştırmıştı.

HUKUK NE DİYOR?

İntihal konusunun yasalarda nasıl tanımlandığını, bir eserin intihale söz konusu olup olmadığının nasıl belirlendiğini ve intihal suçunun cezasının ne olabileceğini avukat Gizemsu Kiracı’ya sorduk. Kiracı, şunları söyledi:

İNTİHALİN TANIMI: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 1/B a) Eser: Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini, olarak tanımlar. bu noktada sinema filmleri ve diziler de eserdir. Maddenin devamında ise işlenme eser tanımlanmıştır. c) İşlenme eser: Diğer bir eserden istifade suretiyle vücuda getirilip de bu esere nispetle müstakil olmayan ve işleyenin hususiyetini taşıyan fikir ve sanat mahsullerini ifade eder. Bu iki tanım birlikte değerlendirildiğinde, bir eserin veya işlenme eserin hukuken intihal olmaması için sahibinin veya işleyenin hususiyetini taşıması gerekir. Basitçe bu özelliği taşımayan bir fikri üretim söz konusu ise intihal gündeme gelecektir.

“EDEBİ ESER SENARYOLAŞTIRILIRKEN İZİN ALINMALI”

İNTİHAL NASIL BELİRLENİR?: İşlenme eser oluşturulurken eser sahibinin haklarına zarar getirmemelidir. Dizi ve filmler özelinde ele alırsak; bir edebi eserden esinlenilerek bir senaryo oluşturulacaksa, bir umuma arz söz konusu olacağından eser sahibinden izin alınması ve işleyeninin özelliğini taşıyan yeni bir eser meydana getirilmiş olması, yani bir orijinallik unsuru taşıması gerekir. Yararlanılan edebi eserde yer alan karakterler ve olay örgüsü birebir şekilde alınarak bir senaryo oluşturulduysa burada artık işleyenin özelliğini taşıyan bir işleme eser meydana getirildiğinden söz edilemeyecektir. Eser sahibinden izin alınmamış, kaynak belirtilmeyerek eser olduğu gibi alınmış, işleyenin yaratıcılığını kullandığı özgün ve yeni bir eser oluşturulmamışsa intihalden söz edilebilecektir. Bu anlamda örneğin bir edebi eser senaryolaştırılırken intihale varmasının önüne geçmek adına, eser sahibinden izin alınması ve kaynak belirtilmesi gerekmektedir.

Avukat Gizemsu Kiracı

İNTİHALİN CEZASI NEDİR?: Eser sahibinin eseri üzerinde, umuma arz, adının belirtilmesi ve izni olmaksızın değişiklik yapılmasının engellenmesi şeklinde manevi hakları bulunmaktadır. İntihal durumunda, intihale maruz kalan eser sahibinin manevi haklarının ihlali söz konusudur. Aynı zamanda intihal nedeniyle zarara uğrayan eser sahibinin mali hakları da ihlal edilmiş olacaktır. bu noktada maddi ve manevi tazminat talebinde bulunulabilir. Aynı zamanda izin alınmaksızın işleme, değiştirme, umuma iletme gibi fiiller neticesinde eser sahibinin mali ve manevi hakların ihlali söz konusu olduğunda ceza davası da açılabilecektir.