İşkilli Büzük Zonguldar

   Yazımın başlığı olan atasözünü ilk duyduğumda henüz ilkokul çağlarındaydım ve elbette duyunca çok şaşırdım. Sözün sahibi rahmetli dedemdi. Dedem ve teyzemler salonda oturmuşlar kırılan oda kapısının camıyla ilgili konuşurlarken kardeşim birden ortaya çıkarak “ben kim kırdı görmedim, ben zaten diğer odada oynuyordum…” deyiverince dedeciğim bu atasözünü söyleyivermişti.

   Kardeşimin yaşı küçük olduğundan hiçbir şey anlamamıştı. Bense  argo kültürüne sahip bir dedenin torunu olarak ve yarım yamalak sokak jargonunun da etkisiyle kafamda acayip bir fotoğraf  oluşturmuştum bile. Beliren fotoğraf karşısında gülmemek için kendimi sıktıysam da beceremeyip kahkahayı basınca da günün ihalesi kardeşimden alınıp bana çıkartıldı. Fırçalar arasında odama kapanırken aklım zonguldar (!) kelimesinde kalmıştı.

   Ortalık yatıştıktan sonra soruyu yönelttiğim teyzem biraz kızarsa da bu sözün suçlu olan kişinin konuyla ilgili ortaya atılması hatta bir şeyler söylemesi demek olduğunu bana anlattı. Her ne kadar “zonguldar” kelimesinin anlamını öğrenmesem de atasözünün anlamını kavramıştım. Aradan geçen zamanda bu sözün sonunun “dingilder” ya da “bıngıldar” olarak da söylendiğini duydum. Şimdi anlıyorum ki “zonguldar” bizim yöremize ait bir kavram. Ama belki de doğrusu “dingilder” olacak çünkü büyük üstad, usta kalem Hakkı DEVRİM de gönderme yaptığı bir yazısında muhatabına “işkilli büzük dingilder” atasözü  ile cevap vermişti. Ustalarımız daha iyisini ve doğrusunu bilir; bize de  bundan sonra “dingilder” demek düşer. Ama dileyen bu sözün daha naif olan “yarası olan gocunur” söylenişini de tercih edebilir.

   Ben de bu yazıyı hazırlarken biraz araştırdım ve “büzük” kelimesinin Türk Dil Kurumu’nun sitesinde dört farklı anlamına rastladım. Bu dört anlam kalın bağırsağın sona erdiği yer; yüreklilik, cesaret.; toplanarak büzülmüş.ve sıkılgan olarak açıklanıyor. Ama ne zonguldar, ne de dingilder kelimelerinin açıklamaları maalesef yok. Ancak meşhur internet sitesi vikisözlük’te iki anlam atasözünü çok net açıklamış. İlki “herhangi bir konuda tedirginliği olan ya da yaptığı işe inanmayan kimsenin kendisini belli edeceğini belirtmek” derken; ikincisinde “bir konuda zaten suçlu olmasından ya da kuruntusundan dolayı karşı tarafın da suçlu olduğunu ima etmesi üzerine alınan tavır için söylenmiş söz.” ifadesi kullanılmış.            

   Rahmetli dedeciğimin anısı bana yazı oluverdi. Nereden nereye? Zaman zaman yazılarım birilerini rahatsız ediyor hem de doğrudan hedef görmediğim kesim ya da kişilerden geliyor bu rahatsızlık. Ne dersiniz acaba bu işkillenmelerinin sebebi bir yerlerinin dingildemesi olabilir mi?