3 bin yıllık gizem çözülüyor: Zerzevan Kalesi'nin gizemli dünyası

Diyarbakır’ın tarihi mirası Zerzevan Kalesi’nde yapılan kazılarda yer altı şehri keşfediliyor. Roma İmparatorluğu döneminden kalma askeri yerleşim alanı, 3 bin yıllık gizemli tarihiyle ziyaretçilerini bekliyor.

Çınar ilçesine 13 kilometre uzaklıktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında, 124 metre yükseklikte kayalık tepede bulunan ve askeri yerleşimde dünyada bulunan son Mithras tapınağının ortaya çıkarıldığı kale, bilimsel kazılarla tarihe ışık tutuyor. 

2020 yılında UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'ne dahil edilen tarihi kale kentin önemli turizm değerlerinden. 

Yerli ve yabancı turistlerin büyük ilgi gösterdiği tarihi kalede, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Valilik, Diyarbakır Müzesi, Çınar Kaymakamlığı ve Dicle Üniversitesinin katkılarıyla 2014 yılında başlatılan kazı çalışmaları sürüyor. 

Kazılarda bugüne kadar 60 dönüm alan üzerinde 12-15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı, yer altı kilisesi, 400 kişinin sığacağı yer altı sığınağı, konutlar ve gizli geçitler, milattan sonra 4. yüzyılda Hristiyanlığın benimsenmesiyle önemini kaybeden, dönemin Mithras dinine ait yer altı tapınağı ve Mithras Tapınağı'na gizli dini tören ve ayinler için gelen davetlilerin konakladığı alan ile birçok eser gün ışığına çıkarıldı. 

Kalede tarihin izin süren ekipler kazı çalışmalarını sürdürüyor. 

"Kalede yer altında büyük bir şehir var" 

Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. Aytaç Coşkun, kalede 2014'te kazı çalışmalarına başlandığını belirterek, çalışmaların aralıksız devam ettiğini söyledi. 

Zerzevan Kalesi'nde 10 yıldır yapılan kazılarda birçok yapının ortaya çıkarıldığını ifade eden Coşkun, en önemli yapılardan birinin Mithras Tapınağı olduğunu aktardı. 

Coşkun, kalede gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen birçok alanın mevcut olduğunu dile getirerek, "Şu an yer üstü şehrini görüyoruz. Bu şehrin daha büyüğü ise yerin altında. Kalede yer altında büyük bir şehir var. Yer altı görüntülemeyle bunları tespit ettik. Yakın zamanda yer altındaki çalışmalara da başlayacağız" dedi. 

Kazılarda binlerce eserin ortaya çıkarıldığını belirten Coşkun, bazı eserlerin dünyada eşi benzeri bulunmadığını kaydetti. 

Coşkun, "Gerek burada yaşayan sivillerin sosyal hayatına gerekse askerlerin günlük yaşamı ve askeri teçhizatlarına kadar 10 binlerce eser var. Ameliyat aletleri, aydınlatma araçları, depolama-pişirme kapları, elbiseye takılan iğne ve askeri ekipmanlara kadar çok sayıda eser bulundu. Burası sosyal yaşantı alanı ve askeri bir şehir. Burada flütler de bulduk. Dolayısıyla burada müzik ve sanatın da olduğunu, buranın sadece askeri bir yerleşim olmadığını göstermesi açısından buluntular önemliydi" diye konuştu. 

Kalede yapılan arkeolojik kazıların kentin ve bölgenin tarihi açısından önemli olduğuna işaret eden Coşkun, çalışmaların turizm açısından da çok önemli olduğunu vurguladı. 

Gelecek yıl 1 milyon ziyaretçi bekleniyor 

Coşkun, şunları kaydetti: 

"Türkiye'de ve bölgede en çok ziyaret edilen noktalardan biri Zerzevan Kalesi. Yılda ortalama 400 bin kişi ziyaret ediyor. Önümüzdeki yıldan itibaren yapılacak çalışmalarla yılda 1 milyon ziyaretçi bekleniyor. Dünyanın birçok noktasından kaleye büyük bir merak ve ziyaret var. Her yıl bu ziyaretler daha da artıyor.

Bunun sebebi de her yıl yeni alanların ortaya çıkarılması, keşiflerin olması ve arkeolojik bulguların olması. İnsanlar her geldiğinde farklı bir yeri görüyorlar. Bu nedenle turizmin sürekliliği açısından burası önemli. Bu durum turizm kadar bölgenin istihdam ve ekonomisi açısında da oldukça önemlidir. Sadece Diyarbakır değil bütün çevre illere de etkisi olan arkeolojik alandan bahsediyoruz. Kalenin birçok alanında çalışmalar kesintisiz devam edecek." 

sözcü