Tisna, Aliağa’nın tarihine ışık tutacak

İzmir'in Aliağa ilçesi Uzunhasanlar Mahallesi sınırları içerisinde yer alan, kısa bir süre önce tüm arkeoloji dünyasının ilgisini üzerine çekmeyi başaran Tisna Antik Kentinin gün yüzüne çıkartılması için yapılan arkeolojik yüzey araştırmaları periyodik olarak sürdürülüyor. Milattan Önce (MÖ) 4. yüzyılda kendi adına para basılan Tisna Antik Kenti, bilimsel verilerle yapılan arkeolojik yüzey araştırmaları sayesinde hem bölgenin hem de Aliağa’nın 8 bin 500 yıllık tarihine ışık tutacak.

Uzunhasanlar Mahallesi’nde, doğu-batı uzantılı volkanik püskürtülerle kaplı yüksekçe bir kütle üzerine kurulu olan Tisna, oldukça verimli bir arazi tarafından çevreleniyor. Günümüzde Kocakale Tepe ve Sarıkale Tepe olarak adlandırılan söz konusu yüksek alan, güneyde Uzunhasanlar ve Çıtak, güneydoğuda Karakuzu, güneybatıda ise Güzelhisar Mahalleleri ile çevrili. Kentin hemen kuzeyinden Güzelhisar Çayı geçerken, Güzelhisar Çayı, günümüzde Kocakale Tepe’nin hemen kuzeydoğusunda yer alan Güzelhisar Barajını besliyor. Kentin kuzeyinden hafif bir meyille kuzeybatı yönüne dönen akarsu, Aliağa kent merkezinin kuzeyinde Myrina Antik Kenti önlerinden deniz ile bütünleşiyor.

Günümüzde Güzelhisar (Kocaçay) Çayı olarak anılan ve eski çağlarda kent ile aynı isimle (Titnaios/Pythikos) adlandırılan akarsu, Tisna Antik Kentinin sınırları içerisinde yer alıyor. Tisna Antik Kentinin bu noktaya kurulmuş olmasının en önemli sebeplerinden birisinin de Güzelhisar Çayının etrafında verimli ovaların bulunması olduğu öğrenilirken, eteklerinde verimli ve her daim tarıma elverişli toprakları bulunan kent, kuzeydoğudan Yunt (Aspordenos) ve güneyden Dumanlı Dağ (Sardene) çevrili olmasıyla dikkat çekiyor. Kentin sınırları içerisinde yer alan ve bölgeyi besleyen bir diğer akarsunun ise Sirçe Deresi olduğu belirtilirken, kente dair ilk yazılı bilgiler 1860’lı yıllarda yörede gezen Fransız seyyah Guichon’dan geliyor. Seyyah'ın araştırmaları ise Aiol kentlerinden biri olan Tisna Antik Kentinin, erken demir çağdan Bizans dönemine kadar kesintisiz bir iskan alanı olarak kullanıldığını gösteriyor.
Bir kent adı olarak Tisna’nın ne anlama geldiğine dair herhangi bir görüş bulunmazken, bununla beraber son derece ilgi çekici bir biçimde Tisna ismiyle oldukça benzer “Tišna” ifadesi, Hitit metinlerinde lokalizasyonu belli olmayan bir dağ adı olarak yer alıyor.
Öte yandan, bölge tarihi ile ilgili birçok bilinmeyeni içerisinde saklayan Tisna Antik Kentinde, arkeolojik yüzey araştırmaları ilk kez 2018 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığının izinleri ve Aliağa Belediyesinin destekleriyle başladı. Araştırmalar, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Dr. Emre Erdan Başkanlığında farklı üniversitelerden geniş katılımlı bir akademik heyet tarafından yürütülüyor. Arkeolojik yüzey araştırmalarıyla elde edilen bilimsel verilerin, akademi ve arkeoloji dünyasına bölge hakkında önemli bilgiler sunacağı öğrenildi. İHA