Yılların izinde Türk sineması

Türk Sineması’nın ‘kara kutu’su Özgüç, HaftaSonu’na konuştu: 60 yıldır Türk Sineması’na gazeteci, eleştirmen ve arşivci olarak hizmet eden Agah Özgüç’ün 58’inci kitabı ‘Yılların İzinde Türk Sineması’ okurlarla buluştu. Kitap ses getirecek belgelerle dolu.

Türk Sineması'nın muhteşem arşivcisi, saygın eleştirmeni Agah Özgüç, piyasaya bu hafta çıkan son kitabı ‘Yılların İzinde Türk Sineması'yla olay yaratacak. 106 yaşına giren sinemamızın adeta bu kitapla röntgenini çeken Özgüç, kitabını ve sinemayı anlatmakla kalmıyor, bazı bilinmeyen konuları da gün ışığına çıkarıyor…

İşte sorularım ve Özgüç'ün yanıtları…

– Bu kaçıncı kitabınız?

60 yıldan beri yazıyorum. Yılların İzinde Türk Sineması, 58'inci kitabım. Sinemamızın her 10'ar yılı kendi içinde öyküsü olan zaman dilimleridir. Kitapta bu 10'ar yılları tanıtıyorum. Sinemamızla ilgili pek çok bilgi ve belgeyi gençlere, gelecek nesillere aktardığım için mutluyum.

Agah Özgüç'ün 58. kitabı ‘Yılların İzinde Türk Sineması' bilgi dolu.

– Mesela…

Mesela 1922, yabancı porno filmlerinin İstanbul sinemalarında oynadığı yıldır… Dönem Osmanlı dönemi ve tahtın sahibi de Padişah Vahdettin'dir. Ancak o da İngilizler'e sığınmanın planlarını yaparken sinemalardaki ‘porno'yu fark etmedi mutlaka…

– Çok şaşırtıcı… Bu konuda belgeleriniz var mı?

Belgesi olmayan konuları yazmam. İstanbul Polis Müdüriyeti'nin yabancı porno filmler oynattığı için iki sinemayı kapatma kararının yazıları var elimde. Kadıköy Hale Sineması'nda ‘Fahişenin Kızı', Beyoğlu Odeon Sineması'nda ‘Ories Karnavale' adlı porno filmler oynatılıyor. Belgelerden biri Himaye-i Etfal Cemiyeti Başkanı Dr. Besim Ömer Paşa'nın Dahiliye Nezareti'ne yazdığı mektuptur.

TARİHİ FOTOĞRAFLAR GÜN YÜZÜNE ÇIKTI

60'lı yıllarda İstanbul sinemalarının önü ve film afişleri. Bu da Avare.

TRENDEN KAÇTILAR

– Sinemaların kapısı Osmanlı döneminde de açıktı demek ki…

Elbette… Ercüment Ekrem Talu, anılarında Galatasaray dönemecinde Sponecek adlı birahanede düzenlenen ilk halka açık film gösterisini anlatıyor. Tarih, 16 Ocak 1887'dir ve tahtta oturan padişah ise Abdülhamit'tir. Henüz 8 yaşında olan Talu, ağabeyi Nejat'la izlemeye gittiği bu ilk filmi şöyle anlatıyor: Sinematograf makinesini işletmek ve şeridi aydınlatmak için kullanılan gaz lambalarından çıkan gaz kokusu seyircileri rahatsız ederken birden dehşet bir olay yaşandı. Beyaz perdede beliren kara trenin oradan fırlayıp seyircileri çiğnemesinden korkanlar ihtiyaten yerlerini terk ettiler. Ben de korkmadım değil. Lakin merak galip gelip beni iskemleme mıhladı. Bereket versin ki tren çabuk geçti.

İstanbul'da ‘Vurun Kahpe'ye filmini izlemek için akın ettiler. Rekor kırıldı.

– İstanbul'da elektrik yok muydu?

Hayır yoktu. Ercüment Ekrem Talu, bu konuyu da şöyle yazıyor: ‘Abdülhamit'in vehmi elektriğin memlekete girmesine engel olduğu için elektrik çok sonra geldi İstanbul'a.' İşte bunlar tarihi gerçeklerdir.

– Gelelim Cumhuriyet dönemimize…

(Gülüyor). Muhafazakar bilinen padişahlarımızdan gelelim Necmettin Erbakan'ın Genel Başkanı olduğu muhafazakar Milli Selamet Partisi'ne… Yıl, 1976'dır ve iktidarda olan koalisyon hükümetinin ortağı MSP'dir. İçişleri Bakanı MSP'li Oğuzhan Asiltürk'tür. Asiltürk, Türk Sineması'ndaki seks komedi tarzı filmlerden rahatsızdır ve şu açıklamayı yapar: ‘Sansür heyetine talimat verilmiştir. Bu tür filmler sansürden geçmeyecektir…' İşin ilginç ve düşündürücü yanı bu açıklamadan sonra Türk Sinema tarihinin ilk uzun metrajlı porno filmin (Öyle Bir Kadın Ki) Beyoğlu'ndaki Lüks Sineması'nda kesintisiz olarak gösterime girer. Oyuncuları Zerrin Doğan ile Levent Gürsel'dir.

Gençlerin yıldız olma hayallerini süsleyen Yeşilçam Sokağı'nın ilk yılları.

– Sinemamızın muhteşem arşivcisi olarak neler söylemek istersiniz?

60 yıldır elimdeki bilgi ve belgeleri kitaplara aktararak, topluma sundum, sunmaya da devam ediyorum. Bilmeden, öğrenmeden, izlemeden sinemamız üzerine konuşuluyor. Bu kitaplarla bilgi kirliliğinin de önüne geçmeye çalışıyorum.

DİZİLER SABUN KÖPÜĞÜ

– Altın yıllarla ilgili neler söylersiniz?

Türk Sineması'nın altın yılları 60'lı yıllardır. 1964'te sadece İstanbul'da sinemaya giden seyirci sayısı 34 milyon. İstanbul'un nüfusu 1 milyon 800 bin kişiydi. 1967'de sadece İstanbul'da sinemaya giden seyirci sayısı 50 milyon kişi. Şimdi Türkiye genelinde 34 milyona 50 milyona ulaşmak mümkün değil.

Zerrrin Doğan'ın rol aldığı sinema tarihimizin ilk porno filminin lobisi…

– Geçmişin ve günümüzün yıldızlarını konuşalım mı?

Günümüzde bir film çeken, bir dizi çeken ünlü oluyor. Bu iş bu kadar ucuzlamamalı. O ünlü dediğini İstiklal'de yürüt bakalım, kaç kişi tanıyacak! Günümüzde magazin ve ekran starları var, çok sayıda dizi var ama hiçbirinin sinema gibi kalıcı özelliği yok. Diziler sabun köpüğüdür.

Sözcü